Vanochtend werden we wakker in een groot appartement in Helsinki (Zweeds en Russisch: Helsingfors) waar we gisteren aan zijn gekomen. Ons verblijf ligt in een erg rustige wijk, maar wel in het hartje van de stad. Na rustig te zijn uitgeslapen zijn we op zoek gegaan naar een café voor het ontbijt. We vonden dat al meteen om de hoek: voor een heel schappelijk bedrag konden we hier toast, croissants e.d. krijgen. Ook de koffie was prima. We hoefden dus niet met een lege maag op pad.
Aan het uiteinde van de straat ligt het havenfront van Helsinki waar ook het echte centrum zich bevindt. Helsinki ligt in een archipel aan de kust van de Zwarte Zee. Je moet hier dan ook moeite doen om de zee niet te zien. Zoals zo vaak bij plaatsen aan de kust: juist de verbinding met de zee geeft de stad z’n ziel en dat is hier ook zo.
Het centrum van Helsinki is zeker de moeite waard: soms lijkt het op Parijs, en dan lijkt het weer sterk op het zéér nabijgelegen St. Petersburg of juist Zweedse steden als Mälmö of Stockholm. Dat is niet zo raar. Finland is in de geschiedenis lang tussen Zweden en Rusland betwist gebied geweest en is tussen die beide landen ook heen en weer geschoven. Eeuwenlang is de bovenlaag in Finland Zweeds geweest (dat bleef ook zo toen Finland in 1809 Russisch werd). Hoewel Zweedstaligen nog maar een kleine minderheid zijn (in Helsinki spreekt 5.6% van de bevolking Zweeds), is de stad formeel tweetalig. Alle borden zijn in iedergeval in het Zweeds en Fins uitgevoerd (dat is wel zo handig, want Zweeds is een stuk begrijpelijker dan Fins). Toch merk je van de Zweedse aanwezigheid weinig: de voertaal is duidelijk Fins, behalve als het op officiële zaken aankomt.
Het Russische verleden laat zich ook goed zien in de stad: Zo is de Lutherse kathedraal in z’n architectuur sterk verbonden met de Isaak- en Kazankatherdralen in St. Petersburg. Ook bevindt zich op het havenfront een grote – oorspronkelijk Russisch-Orthodoxe Kathedraal – de Oespenski (Ontslapenis) Kathedraal. Deze kerk is duidelijk Russisch: teksten in de kerk zijn in pre-revolutionair Russisch of Kerkslavisch. Toch is de kerk vandaag de dag niet meer Russisch-Orthodox, maar Fins-Orthodox en behoort toe aan het Patriarchaat van Constantinopel (er woedt dan ook een religieus conflict tussen Moskou en Constantinopel over de kerk in Finland). Daar zal ik de Nederlandse lezer echter maar niet mee vermoeien.
Als je een wandeling langs de kust maakt, dan kom je vanzelf ook een grote vloot IJsbrekers tegen die in de zomer worden onderhouden – maar ook achter de hand worden gehouden voor eventuele olielekkages. Deze zijn vanuit een groot deel van de stad zichtbaar. Trots van de vloot is de Polaris, de grootste ijsbreker van Finland en de enige die volledig op vloeibaar gas vaart in plaats van veel viezere stookolie.
Een van de redenen om naar Helsinki te gaan is natuurlijk ook om te zien hoe de actuele politieke situatie hier is. Helsinki ligt maar 250 km van de grens met Rusland. Bovendien heeft Finland, samen met buurland Zweden, net de traditionele neutraliteit opgegeven en het lidmaatschap van de NAVO aangevraagd. Je ziet hier dan ook allerhande Oekraïense vlaggen. Het wereldvredemonument, dat in 1989, ter ere van het einde van de Koude Oorlog door de stad Moskou aan Helsinki is geschonken heeft nu ook Oekraïense vlaggen in handen gedrukt gekregen. Bij de Kiosken is het in kranten en tijdschriften ook Poetin die de klok slaat. Erg interessant om te zien hoe het hier leeft. Bij aankomst op de luchthaven gisteren was er ook een aanmeldbalie voor Oekraïense vluchtelingen. In de stad is er ook veel informatie beschikbaar in het Oekraïens. De Russische gemeenschap – die hier een eigen centrum hebben – geven ook aan dat ze tegen de oorlog zijn. Met andere woorden: er is hier voldoende om handen.
Helsinki is duidelijk de moeite waard. De komende dagen gaan we de stad nog beter verkennen.
